اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال جدی در سیستم عصبی رشدی است که علائم آن پیش از سه سالگی آغاز می‌شود و در طول زندگی فرد ادامه دارد، اگرچه برخی علائم ممکن است با گذشت زمان بهبود یابند. بر اساس آخرین بررسی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) در سال ۲۰۲۰، شیوع کلی اوتیسم در میان کودکان ۸ ساله برابر با ۲۷.۶ نفر در هر ۱۰۰۰ کودک (یعنی از هر ۳۶ کودک، یک نفر) گزارش شده و این میزان در پسران ۳.۸ برابر بیش از دختران بوده است (۴۳ در مقابل ۱۱.۴).
برخی از کودکان دارای اوتیسم از ماه‌های اولیه زندگی علائمی را نشان می‌دهند، اما والدین آن را به‌عنوان رفتار طبیعی نوزاد و نوپا تلقی می‌کنند و امیدوارند فرزندشان به مرور مانند سایرین رشد کند. در برخی موارد، علائم تا ۲۴ ماهگی یا حتی دیرتر بروز نمی‌کنند. گروهی دیگر از کودکان مبتلا، تا حدود ۱۸ تا ۲۴ ماهگی روند رشدی طبیعی دارند، اما پس از آن، مهارت‌هایی که آموخته‌اند را از دست می‌دهند و یادگیری مهارت‌های جدید نیز متوقف می‌شود.
طبق مطالعات، حدود یک‌سوم تا نیمی از والدین کودکان دارای اوتیسم، پیش از یک‌سالگی مشکلی را احساس می‌کنند و تقریباً ۸۰٪ تا ۹۰٪ تا ۲۴ ماهگی متوجه علائمی می‌شوند. با این حال، میانگین سن تشخیص اوتیسم در آمریکا حدود ۵ سالگی است (در کالیفرنیا ۳۶ ماه و در مینه‌سوتا ۵۹ ماه). به همین دلیل، غربالگری زودهنگام توسط متخصصان بسیار حیاتی است و می‌تواند تأثیر چشمگیری بر زندگی کودک داشته باشد، چرا که مداخلات درمانی در مراحل اولیه شروع می‌شوند.
توصیه‌های آکادمی اطفال آمریکا (AAP)
AAP توصیه می‌کند که غربالگری رشدی و رفتاری برای همه کودکان در زمان ویزیت‌های معمول سلامت کودک در سنین زیر انجام شود:
۹ ماهگی
۱۸ ماهگی
۳۰ ماهگی
همچنین توصیه شده که غربالگری ویژه برای ASD در سنین ۱۸ و ۲۴ ماهگی انجام شود.
در صورت وجود عوامل خطر، غربالگری‌های اضافی نیز ممکن است ضروری باشند. عواملی مانند داشتن خواهر، برادر یا یکی از اعضای خانواده با ASD یا دیگر اختلالات رشدی، تولد زودرس، وزن پایین هنگام تولد، مواجهه با سرب یا عوامل زیست‌محیطی دیگر می‌توانند از جمله عوامل مؤثر باشند. در چنین مواردی، پزشک یا ارائه‌دهنده خدمات سلامت ممکن است غربالگری‌های تخصصی‌تری را برای افتراق ASD از سایر اختلالات توصیه کند.
والدین باید بدانند که “سن طلایی درمان” زیر ۵ سال است، و مداخلات فشرده و زودهنگام می‌توانند تأثیر قابل توجهی در رشد کودک داشته و تفاوت محسوسی در آینده او ایجاد کنند.
نکاتی برای والدین
اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را نشان می‌دهد، فوراً با پزشک اطفال، پزشک خانواده یا یک متخصص تماس بگیرید:
در ۶ ماهگی:
• نداشتن تماس چشمی
• عدم لبخند یا واکنش‌های شاد چهره
در ۹ ماهگی:
• عدم تمایل به لبخند، صدا یا ارتباط چهره به چهره
در ۱۲ ماهگی:
• عدم پاسخ به اسم
• اشاره نکردن یا نشان ندادن اشیاء
• عدم تولید صداهایی مانند غان‌و‌غان
در ۱۶ ماهگی:
• نداشتن یا محدود بودن واژگان
در ۲۴ ماهگی:
• ناتوانی در ساختن عبارات دوکلمه‌ای (مثلاً: می‌خوام، بده بهم، ماشین سبز)
• ارتباط بسیار محدود یا بی‌معنا
در هر سنی:
• از دست دادن گفتار، صدا یا مهارت‌های اجتماعی
• اجتناب از تماس چشمی
• علاقه مداوم به تنها بودن
• دشواری در درک احساسات دیگران
• تأخیر در رشد گفتار
• تکرار کلمات یا عبارات (اکولالیا)
• مقاومت در برابر تغییرات جزئی در محیط یا برنامه
• علایق محدود
• رفتارهای تکراری (مثل تکان دادن دست، تاب خوردن، چرخیدن و …)
• واکنش‌های غیرمعمول یا شدید به صدا، بو، طعم، بافت، نور یا رنگ‌ها
آزمون M-CHAT
M-CHAT (چک‌لیست اصلاح‌شده برای غربالگری اوتیسم در کودکان نوپا) یک آزمون غربالگری است که می‌تواند به خانواده‌ها و معلمان کمک کند تا تشخیص دهند که آیا کودک نیاز به ارزیابی تخصصی دارد یا خیر. نسخه جدید این آزمون به نام M-CHAT-R دارای ۲۰ سؤال درباره رفتار کودک است و والدین باید به هر سؤال با «بله» یا «خیر» پاسخ دهند. این آزمون برای کودکان ۱۶ تا ۳۰ ماهه طراحی شده است.
تفسیر نمره:
● نمره ۰ تا ۲: خطر پایین – نیازی به پیگیری نیست.
● نمره ۳ تا ۷: خطر متوسط – نیاز به ارزیابی تخصصی توسط متخصص دارد.
● نمره ۸ تا ۲۰: خطر بالا – ارزیابی فوری توسط متخصص توصیه می‌شود.
توجه: این آزمون تنها یک ابزار غربالگری است و دقت آن ۱۰۰٪ نیست. بنابراین، نتایج آن باید همراه با تاریخچه پزشکی و خانوادگی و همچنین ارزیابی‌های رشدی، ژنتیکی یا عصبی برای تشخیص نهایی استفاده شود. اگر والدین نگران هستند، حتی بدون انجام تست، باید ما در تماس باشید.